Zgodnie z najbardziej popularną hipotezą galaktyki i ich układy powstały w skutek niestabilności grawitacyjnej we wszechświecie.

Nieznaczne zagęszczenia materii, będące skutkiem procesów zachodzących w bardzo młodym wszechświecie, pod koniec tzw. Epoki inflacji, dzięki wlasnej grawitacji mogą skupiać się coraz bardziej i tworzyć coraz wyraźniej odcinające się od tła obiekty.

Wytworzenie obserwowanych obiektów astronomicznych wymaga istnienia poprzedzających je zagęszczeń. Zagęszczenia te istniały w czasie, kiedy wszechświat był jeszcze nieprzeźroczysty dla fotonów, które były niejako uwięzione przez materię. Ekspansja wszechświata doprowadziła do spadku temperatury średniej, połączenia się jąder i elektronów w neutralne atomy a w konsekwencji do uwolnienia fotonów.

Temperatura promieniowania tła jest podwyższona w kierunkach, w których w momencie rekombinacji znajdowały się zagęszczenia materii.

Galaktyki składowe mają chaotyczny rozkład prędkości; niektóre z nich zbliżają się, inne zaś oddalają od centrum gromady. Całkowitą energię kinetyczną galaktyk w gromadzie ocenia się na podstawie rozrzutu, czyli dyspersji prędkości wokół wartości średniej.

Za pomocą obserwacji, korzystając z efektu Dopplera, możemy wyznaczyć jedynie radialne (tj. wzdłuż linii widzenia) składowe prędkości. Przy założeniu, że rozkład prędkości członków gromady w stanie równowagi dynamicznej jest izotropowy, dyspersja prędkości całkowitych jest razy większa od dyspersji prędkości radialnych .

Im gromada masywniejsza i bardziej skupiona ku środkowi, tym większa dyspersja prędkości. Dla bogatych gromad Abella obserwowana dyspersja prędkości radialnych jest rzędu 1000 km/s. Całkowita energia kinetyczna E gromady wynosi:

E = 3/2 x M_gr x ,

gdzie M_gr oznacza łączną masę wszystkich galaktyk składowych. Energia grawitacyjna gromady zależy od rozmieszczenia galaktyk składowych. W przypadku gromad wykazujących symetrię sferyczną potencjalna energia grawitacyjna U równa się:

U = - q G M_gr² / R,

gdzie R oznacza promień gromady, G jest stałą grawitacji, a czynnik q zależy od stopnia koncentracji gromady i jest bliski jedności (np. dla A1656: q = 0,92). Z twierdzenia o wiriale wynika, że masa gromady jest równa

M_gr = 3 / ( 2 q ) x R/G.